Sự hình thành chất mùn trong tự nhiên

Xác thực vật, xác động vật, xác vi sinh vật được vi sinh vật trong lòng đất phân giải thành vật chất hữu cơ. Vật chất hữu cơ này chính là nguồn cung cấp dinh dưỡng cho thực vật, hơn nữa nó cũng chính là nguồn cung cấp dinh dưỡng và năng lượng cho vi sinh vật và động vật. Vật chất hữu cơ trong lòng đất liên tục được phân giải, ngưng tụ hình thành lên chất mùn. Chất mùn được cấu trúc từ Axit Humic và Axit Fulvic liên kết với thành phần vô cơ của đất sét. Chất mùn được tạo mới lại được vi sinh vật phân giải dễ dàng. Thành phần dễ được phân giải bên trong chất mùn tồn tại trong thổ nhưỡng và chất mùn mới hình thành, một lần nữa sau khi tiếp nhận sự phân giải của vi sinh vật hợp thành chất mùn có cấu trúc ổn định.
                            

Chất mùn trong đất thường xuyên được tạo mới và quá trình mùn hóa được lặp đi lặp lại liên tục. Vì vậy mà lượng và mức độ mùn hóa phụ thuộc vào nhiệt độ mặt đất & trong lòng đất, độ ẩm của thổ nhưỡng, thực vật trên mặt đất, lượng đất sét... luôn được giữ ở trạng thái cân bằng động nhất định. Phụ thuộc vào sự biến động của khí hậu nếu thực vật trên mặt đất thay đổi sẽ dẫn đến sự thay đổi về chất và lượng của mùn, chuyển sang một trạng thái cân bằng mới.
Ví dụ: Khi mùn kết hợp với thành phần vô cơ trong đất sét dễ dàng chuyển sang trạng thái ổn định nên với dạng thổ nhưỡng đất sét sẽ nhanh mùn hóa hơn thổ nhưỡng dạng đất cát, lượng mùn cao hơn nhanh đạt đến trạng thái cân bằng. Ngoài ra thì đối với vùng đất đồi núi thổ nhưỡng của mặt bắc có độ ẩm cao và nhiệt độ thấp hơn mặt nam, nên sự phân giải thành phần dễ phân giải sẽ chậm lại lượng mùn tích tụ sẽ nhiều hơn. 
Chất mùn được cấu trúc từ Axit Humic và Axit Fulvic liên kết với thành phần vô cơ của đất sét. Chất mùn được tạo mới lại được vi sinh vật phân giải dễ dàng. Thành phần dễ được phân giải bên trong chất mùn tồn tại trong thổ nhưỡng và chất mùn mới hình thành, một lần nữa sau khi tiếp nhận sự phân giải của vi sinh vật hợp thành chất mùn có cấu trúc ổn định. 
Thành phần chính trong chất mùn Axit Humic & Axit Fulvic, là những thành phần có vai trò rất quan trọng trong việc tạo cấu trúc cho thổ nhưỡng. Ngoài ra thì nó cũng có rất nhiều vai trò khác trong tự nhiên. 
Nguyên tố cấu thành nên Axit Humic và Axit Fulvic không ổn định, được phân bố trong phạm vi rộng. Nó chứa các nhóm chức chính sau: nhóm chức Carboxyl (-COOH), nhóm chức Carbonyl (-CO-), nhóm chức Hydroxy (-OH), nhóm chức Methoxy (CH3O-), nhóm chức Amino (-NH3). Sự hình thành các nhóm chức trong Axit Humic và Axit Fulvic phụ thuộc rất lớn vào độ mùn hóa. Các nhóm chức có khả năng kết hợp dính liền với Cation, hút chất khoáng có trong đất sét tạo lên trạng thái ổn định. Chính vì vậy mà có thể nói rằng trong chất mùn có chứa rất nhiều khoáng chất.

Phân loại: (theo phương pháp chiết xuất) 
Trong quá trình chiết xuất mùn cần phải phá vỡ liên kết với thành phần vô cơ, bằng việc thay thế các Cation đã kết hợp với nhóm chức bằng Ion Na+ ta có thể hòa tan chất mùn trong nước. Dùng hỗn hợp dung dịch kiềm tính đặc biệt (có thể chiết xuất được 60~80% lượng chất mùn) pha với mùn, thu được dung dịch hòa tan có màu đỏ thậm. Pha thêm vào dung dịch chiết xuất kiềm tính này Axit HCL hoặc Axit H2S (pH 1~2) để lắng một thời gian, phần lắng xuống đáy màu nâu đen là Axit Humic, phần được hòa tan màu vàng nhạt là Axit Fulvic.